Carriers, een tentoonstelling met de genomineerden voor de Sybren Hellinga Kunstprijs 2022

zondag 13 nov. t/m zondag 4 dec. 2022
geopend op zaterdag en zondag van 13.00 tot 17.00 uur.

met Benjamin Francis, Olivia D’Cruz, Peter Scherrebeck Hansen, Sarjon Azouz, Vita Soul Wilmering

CARRIERS

by Titus Nouwens, curator

De 9e editie van de Sybren Hellinga-prijs brengt vijf kunstenaars samen vanuit zeer uiteenlopende contexten; ze komen uit Denemarken, Goa, Nederland en Syrië en zijn de afgelopen jaren afgestudeerd aan kunstacademies in Amsterdam en Arnhem, Gent en Groningen. De werken die ze in Kunsthuis SYB presenteren hebben persoonlijke en familiale geschiedenissen als vertrekpunt en omvatten verschillende media, zoals bewegend beeld, keramiek en textiel. Autobiografie en fictie zijn met elkaar verweven in vijf multimedia-installaties met sterke performatieve elementen; van kijken en bekeken worden, personagevorming en vertelling, partituren en rekwisieten, beweging en verval.

De titel van de tentoonstelling is geïnspireerd op The Carrier Bag Theory of Fiction van Ursula K. Le Guin (1929-2018). In dit essay, gepubliceerd in 1984, stelt Le Guin dat de bron van menselijke evolutie niet de uitvinding van het wapen is, maar die van de container, de drager. Ze schrijft: “If it is a human thing to do to put something you want, because it’s useful, edible, or beautiful, into a bag, or a basket, or a bit of rolled bark or leaf, or a net woven of your own hair, or what have you, and then take it home with you, home being another, larger kind of pouch or bag, a container for people, and then later on you take it out and eat it or share it or store it up for winter in a solider container or put it in the medicine bundle or the shrine or the museum, the holy place, the area that contains what is sacred, and then next day you probably do much the same again­–if to do that is human, if that’s what it takes, then I am a human being after all.”

Het begrip carrier, Engels voor drager, is een terugkerend element in de tentoonstelling. Met Sarjon Azouz is er de constructie van een ruimte waar lichamen kunnen worden vastgehouden en getransporteerd naar een andere realiteit; Vita Soul Wilmering en Peter Scherrebeck Hansen stellen het lichaam voor als opslagplek van herinneringen, waarbij gevoelens van de ene plaats naar de andere worden vervoerd; en door middel van het dragen van bepaalde materialen refereren Olivia d’Cruz en Benjamin Francis aan verschillende tendensen voor uitbuiting en continue controle zoals die in ons dagelijkse wereld bestaan. Door deel te nemen aan een prijs tonen de genomineerden een drive om een ​​carrière als kunstenaar te ontwikkelen. Carrier en carrière zijn twee woorden die enerzijds verwijzen naar inhoud en anderzijds naar beweging. Carrière is etymologisch verwant aan carrier, drager, Latijn voor wielvoertuig. Een bloeiende carrière als kunstenaar wordt vaak voorgesteld als continu onderweg zijn. Tegelijkertijd is voor veel kunstenaars verplaatsing en migratie een voorwaarde voor hun praktijk. In de bijdragen in deze tentoonstelling krijgen dergelijke vragen rond vasthouden versus verplaatsing vorm.

De installatie van Sarjon Azouz, getiteld Bimbo Zygote Project, is een soort letterlijke drager of capsule. Het is een bed met kussens die beeldschermen bevatten waarop een videowerk te zien is waarin een andere wereld – en een alternatieve kijk op mens-zijn – zich ontvouwt. In deze door Azouz gepresenteerde buitenmenselijke wereld verhandelen genetisch gemanipuleerde sekswerkers met chronische alter ego’s (de Bimbo’s) testosteron op de grijze markt. Een vlog-achtige video met tiktok filmpjes van een van de Bimbo’s die vertelt over haar dagelijkse leven als sekswerker, wordt afgewisseld met koortsachtige draaiende shots van meerdere Bimbo-figuren die poseren en rennen door een verlaten ruimte terwijl een voice-over een manifest voordraagt over deze wezens. Dit recente afstudeerwerk is exemplarisch voor Azouz’ artistieke praktijk, waarin ijdelheid, vervreemding en identiteitspolitiek belangrijke thema’s zijn. Verleidelijk en met een gevoel dat het midden houdt tussen existentiële crisis en hilarisch camp, het universum gecreëerd door Azouz is er een van vele alter-ego’s – extensies van het zelf – waarmee de kunstenaar het verhaal probeert terug te claimen dat hen wordt opgelegd.

Vervreemding – en een positie in de wereld proberen te vinden – is een belangrijk thema in de praktijk van Vita Soul Wilmering. Het werk Spiegl wordt verteld vanuit het perspectief van hoofdpersoon Yitschak Spiegl, een joodse man die in 1988 het communistische Tsjechoslowakije ontvluchtte. In de 54-minuten durende film, waarin documentaire stijl wordt afgewisseld met gespeelde scènes en muzikale vertelling, zie je Wilmering en Spiegl plekken bezoeken in Oost-Europa waar hij als vluchteling verbleef. Toevallige ontmoetingen op straat geven je een beeld van het sociale klimaat en het conventionele denken dat de pijnlijke ondertonen zijn geweest van zijn levensverhaal. Wilmering onderzoekt wat ze aanduidt als de ‘performatieve ruimte die ontstaat bij de aanwezigheid van een camera’, die zij inzet om intiem te communiceren met de mensen die ze filmt. Een hechte intergenerationele vriendschap ontstaan tussen kunstenaar en protagonist, terwijl je ze samen ziet rondreizen of ziet overleggen hoe de volgende scène te spelen. Fictie raakt hier het hyperreële. De film integreert het maken van het werk als onderdeel van het werk zelf en geeft een doordringend beeld van geschiedenis, verdriet en het verlangen naar verbinding en geborgenheid.

In de achterruimte van Kunsthuis SYB fungeren de half afgebroken, eeuwenoude originele muren als drager voor de werken van Scherrebeck Hansen, Francis en D’Cruz. Ieder werk brengt iets van binnenuit naar buiten en onttrekt tastbare en ontastbare materie om het vast te houden en te omhullen. De installatie van Benjamin Francis bestaat uit een toren gemaakt van aluminium en spiegels, in het midden van een bassin gevuld met vloeibare zeep en wasverzachter die vanuit de binnenkant van de toren wordt opgepompt, om vervolgens langs de spiegels weer naar beneden te stromen. De installatie nodigt kijkers uit om het vanuit verschillende posities in de ruimte te observeren. Als ze naar zichzelf in de spiegel kijken, zien ze hun evenbeeld als het ware ‘gewassen’ en ‘verzacht’. Tegelijkertijd zal de zeep tijdens de tentoonstelling door de constante circulatie gaan ‘rotten’. In zijn praktijk verwijst Francis naar autoritaire structuren die vormen van gedrag bepalen en wat wordt gezien als juist en als onjuist, schoon en vies, goed en fout. Het in SYB gepresenteerde werk is daar een voorbeeld van. De titel Guard Gates is een directe verwijzing naar het panopticum-principe, waarbij een bewaker vanuit een toren in het midden van de gevangenis alle gevangenen kan bekijken. Guard Gates is een krachtig symbool van onzichtbaar gezag dat invloed heeft op hoe we ons gedragen en hoe we ons door het leven bewegen, met een nooit eindigend gevoel van surveillance.

In haar werk onderzoekt Olivia D’Cruz verbindingen tussen mensen en tussen het menselijke bestaan en de natuurlijke wereld. Hoe gaan we om met de aarde, met haar grondstoffen en ecosystemen? En hoe verhoudt dit zich tot een koloniaal verleden? Het werk Fe203: A DREAM maakt deel uit van drietal werken, die elk een positie binnen een rechtszaak vertegenwoordigen: het door de mijnbouw vergiftigde grondwater als eiser, de boer op wiens land een ijzerertsmijn is gebouwd (de oom van de kunstenaar) als gedaagde en een activist die met pensioen is gegaan als aanklager. In deze derde film, die in SYB gepresenteerd wordt, vertelt de gepensioneerde activiste over de problemen in haar leefgebied in Zuid-Goa, waar ijzerertswinning heeft geleid tot het opdrogen van waterbronnen en de lokale overheid de voorkeur geeft aan snel geld verdienen boven het behoud van oude ecosystemen. In een droom bevindt de activiste zich in de mijnput waar ze een jongere generatie ontmoet in de vorm van drie figuren die slecht nieuws brengen. Het resultaat is een werk over de tegenstelling van je idealen willen nastreven, terwijl je deel uitmaakt, profiteert of afhankelijk bent van een systeem van uitbuiting. Deze serie is oorspronkelijk ontwikkeld voor kunstruimte Noorderlicht in Groningen, een regio waar een vergelijkbare conflictueuze relatie bestaat tussen de winning van grondstoffen (in dit geval gas), winstgevende bedrijven en bewoners die de effecten daarvan ervaren in hun dagelijks leven.

In haar boek Sensing Sound (2015) schrijft vocale wetenschapper Nina Sun Eidsheim dat de stem wordt geconstrueerd door zowel luisteraar als spreker en dat we allemaal met elkaar verbonden zijn in en door geluid. Sun Eidsheim vat het sonische op als een multi-sensorieel fenomeen, bestaande uit tactiele, ruimtelijke, fysieke en vibrationele sensaties. Geschoold als klassiek cellist maakt Peter Scherrebeck Hansen performance waarin stem en lichaam ‘tussen de contouren der dingen’ worden ingezet. Hun installatie in SYB getiteld SOUVENIR [suv(ə)niʀ] is een voorbeeld van hoe geluid, met name stemgeluid, doordringend en voelbaar kan zijn. Met dit werk onderzoekt de kunstenaar de resonantie van geluid van lichaam tot lichaam, en van een grote vaas tot de ruimte eromheen (door de kunstenaar ook wel para-ruimte genoemd). Hoe kunnen herinneringen en trauma’s resoneren van lichaam tot lichaam? Twee figuren zingen in elkaars mond een lied over toevlucht zoeken. De video is te zien en te horen vanaf de bodem van een grote vaas (oorspronkelijk geconstrueerd door een keramist tijdens de opvoering van een podiumversie van het werk). Het werk gaat vergezeld van foto’s van Scherrebeck Hansen’s moeder – een verpleegster met een helderziende gave – uit de tijd dat ze onderdook voor een ex-partner, en foto’s van een performatieve interventie die de kunstenaar veertig jaar later op dezelfde plek opvoerde.

De zeer diverse kunstenaarspraktijken die in Carriers worden samengebracht geven uiting aan wat deze generatie kunstenaars bezighoudt, in een tentoonstelling die hopelijk een drager kan zijn voor de carrières van deze kunstenaars richting de toekomst.

Titus Nouwens is een curator en organisator gevestigd in Amsterdam en Athene, met een sterke interesse in de omstandigheden, structuren en vormen van kunstproductie en toeschouwerschap. Sociale relaties en persoonlijke geschiedenissen vormen binnen zijn praktijk een belangrijk uitgangspunt. Hij heeft projecten gecureerd en geproduceerd voor organisaties als ROZENSTRAAT, De Appel en FLAM in Amsterdam, Haus N in Athene en Manifesta Biënnale in Pristina. In 2020 behaalde Nouwens een MA in Curating Contemporary Art aan de Royal College of Art in Londen en sinds 2022 zit hij in de adviesraad van het nomadische kunstplatform Het Resort in Groningen.

Biografieën

Benjamin Francis studeerde in 2020 af aan de opleiding Beeldende Kunst van ArtEZ BEAR in Arnhem. Binnen zijn werk reflecteert hij op zijn geleefde ervaring van het voortdurend gecorrigeerd worden op spelfouten, vanwege zijn dyslexie. Deze dissonanten of fouten worden zorgvuldig gecorrigeerd in onze huidige maatschappij, omdat alles wat buiten de norm valt als onproductief wordt beschouwd en daarom wordt uitgesloten. Door de verborgen dynamiek bloot te leggen van de machtsverhoudingen die de manier waarop ons geleerd is goed van kwaad te onderscheiden structureren en reguleren, stelt hij de vraag hoe die systemen zijn ontstaan en wie de positie heeft om die binaire tegenstellingen te dicteren. Benjamin exposeerde onlangs o.a. in Hotel Maria Kapel, Het HEM, P/////AKT, Singular Art en Mutter.

Olivia D’Cruz (1996) is een in Groningen gevestigde kunstenaar en filmmaker uit Goa, India. Ze studeerde in 2020 af in illustratie en animatie aan Academie Minerva. Geïnspireerd door ecofeminisme en de environmental humanities, richt haar werk zich op het verzamelen van verhalen uit de meer-dan-menselijke wereld. Ze is geïnteresseerd in de structuren die ontmoetingen tussen landschappen, mensen en andere dieren mogelijk of onmogelijk maken. In 2020 ontving ze de Academie Minerva Onderzoeksprijs voor haar afstudeerfilm. In 2022 exposeerde D’Cruz bij Noorderlicht in Groningen haar langlopende project over grondstoffenwinning. Ze ontwikkelt regelmatig kunstworkshops voor kinderen en hecht binnen haar artistieke praktijk veel belang aan samenwerking en intergenerationele relaties.

Peter Scherrebeck Hansen studeerde in 2022 af aan de SNDO, School for New Dance Development, Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten. Peter is cellist, videokunstenaar en choreograaf, die werkt vanuit een queer feministisch perspectief. In hun choreografisch werk onderzoekt en ontwerpt Peter wat hen ‘de paraspace’ noemt – een ruimte voor liminale wezens uit verschillende tijden. Peter creëert choreografische tableaus waarin een dialoog ontstaat tussen video, keramiek, stem en de praktijk van het oproepen en belichamen van vrouwelijke figuren. Met als uitgangspunt het fysieke lichaam en somatische praktijken wil Peter choreografische dragers creëren voor persoonlijke en collectieve herinneringen en hun overblijfselen.

Sarjon Azouz is een multidisciplinaire kunstenaar, die werkt met ijdelheid als onderzoeksruimte in identiteitspolitiek. Hen studeerde in 2022 af aan BEAR, ArtEZ Arnhem. Sarjon’s praktijk draait om het vinden van manieren om ruimtes van dialoog tussen hun vele alter ego’s te leiden. Deze personages vinden zeggenschap door middel van geluid, woorden en rekwisieten die worden gemaakt en gebruikt met een versnellende aanpak als onderzoeksmethode, wat resulteert in voorlopige composities voor verschillende ruimte- en media-interventies. Sarjon is momenteel artist in residence bij Museum Arnhem, geselecteerd kunstenaar en curator voor Biënnale Gelderland 2022-2023 en sinds 2019 programmeur voor de queer interventiegroep Queeructation in Arnhem.

Vita Soul Wilmering (1996) woont en werkt in Den Haag, waar ze deel uitmaakt van het kunstenaarscollectief Helicopter. Wilmering studeerde Audiovisual Arts en volgde cursussen aan het conservatorium en de toneelafdeling van het KASK in Gent. Vanuit een documentairebasis werkt Wilmering met video, installatiekunst, performance en muziek. Ze beschouwt de performatieve ruimte die een camera oproept als een instrument om vriendschappen aan te gaan en op een intieme manier te communiceren met de mensen die ze filmt. Haar films werden geselecteerd voor het International Film Festival Rotterdam (NL), Visions du Reél (CH) en DocLisboa (PT). Ze was eerder artist in residence bij De Ateliers in Amsterdam en KAMEN Artist Residency in Bosnië en Herzegovina.