Kunsthuis Syb

Over SYB

Keunsthûs SYB is yn 2000 ûntstien út de neilittenskip fan Sybren Hellinga in Beetstersweach mei it doel om gâns ûnthjittende keunstners yn kontakt te bringen mei publyk en de omkriten. It rike kultuerlânskip en Fryslâns ûnderbeljochte skiednissen binne dan ek faak de ynspiraasjeboarnen foar projekten dy’t mei de bewenners ûntwikkele wurde. 

Zoals hierboven in het Fries beschreven is Kunsthuis SYB in 2000 opgericht in Beetsterzwaag in de nalatenschap van Sybren Hellinga met als doel veelbelovende kunstenaars in contact te brengen met het lokale publiek en de omgeving. Het rijke cultuurlandschap en de onderbelichte geschiedenis van Friesland zijn vaak de inspiratiebron voor projecten die worden ontwikkeld.

Vandaag is Kunsthuis SYB een kunstruimte met workshops, publieke presentaties, onderzoeksresidenties, tentoonstellingen, een tweejaarlijkse kunstprijs en een triënnale, waaraan lokale, nationale en internationale kunstenaars en professionals deelnemen. De unieke locatie in een dorp in een tweetalige rurale regio, biedt een plek voor alternatieve reflectie voor deelnemers en mogelijkheden voor talentontwikkeling. SYB bevordert een uniek en vruchtbaar klimaat voor hedendaagse kunst binnen het internationale discours, terwijl het nauw verbonden is met een lokaal niet-kunstpubliek en met (inter)regionale en nationale professionele culturele volgers. Binnen deze context is SYB in staat om de dialoog over diversiteit vanuit en binnen een ruraal perspectief uit te breiden en verder te verrijken.

In de 24 jaar dat SYB bestaat, is een uitgebreid netwerk van ongeveer 300 interdisciplinaire kunstenaars tot stand gekomen, waaronder Rory Pilgrim (Prix de Rome); Mounira Al Solh (Libanees Paviljoen, Biënnale Venetië 2024); Yael Bartana (Duits Paviljoen 2024, Biënnale Venetië), Melanie Bonajo (Nederlands Paviljoen, Biënnale Venetië 2022) en vele anderen. In de afgelopen twee jaar is een educatieprogramma gestart dat kinderen van lokale scholen in contact brengt met hedendaagse kunstenaars.

SYB communiceert in het Nederlands, Fries en Engels.

Kunsthuis SYB is centraal gevestigd in een monumentaal pand aan de hoofdstraat van het dorp Beetsterzwaag. De begane grond is als het ware de publieke interface van de organisatie en biedt onderdak aan artistieke presentaties zoals tentoonstellingen, performances, lezingen en workshops. De eerste en tweede verdieping bestaat uit een keuken – kantoorruimte en daarboven een appartement voor kunstenaars die onderzoek doen door middel van residencies en installatie periodes. Deze huiselijke sfeer blijft aanwezig in de werkmethodiek.

Kunsthuis SYB is open op zaterdag en zondag van 13:00 tot 17:00 uur.

 

Organisatie

Syb is een non-profit stichting geleid door een bestuur dat in twee termijnen van vier jaar werkt. Er is een openstaande vacature voor penningmeester. Het huidige bestuur bestaat uit:

• Irene Kromhout, voorzitter – Projectleider tentoonstellingen Fries Museum & Keramiekmuseum Princessehof
• Dorine Schreurs, secretaris – Hoofd development strategie & partnerschappen Arcadia
• Petra Heck, bestuurslid – Curator Stichting NDSM-werf

In 2022 – 2023 heeft SYB verdere stappen gezet richting professionalisering door het reflecteren en implementeren van de codes voor Governance Code Cultuur, Code Diversiteit en Inclusie en Fair Practice Code, het hanteren van kunstenaarshonoraria en fair pay volgens de richtlijnen van de Zaak Nu. Een van de uitdagingen is het institutionele geheugen en de continuïteit vanwege de tijdelijke en tweejaarlijkse financieringsstructuren, terwijl de provincie Fryslân een bescheiden structurele bijdrage van vier jaar levert. SYB is trots dat het sinds het begin is gelukt om een continu programma te presenteren, ook in tijden van crisis, bezuinigingen en de covid pandemie.

Op dit moment bestaat de organisatie uit ingehuurde professionals en een cruciale groep vrijwilligers. In het verleden werkte SYB ook op vrijwillige basis met schrijvers en jonge beoefenaars binnen een talentontwikkelingstraject (Circles, Schrijversprogramma). Na een reflectie in het licht van de Fair Practice Codes heeft Syb die talentontwikkelingstrajecten in 2023 omgezet in daadwerkelijke schrijfopdrachten en een schrijversresidentie binnen het artistieke programma (zie programma).

 

Medewerkers in 2024:

Arnisa Zeqo – algemeen directeur en curator – sinds juli 2022. Arnisa Zeqo heeft een achtergrond in kunstgeschiedenis en filosofie. Ze werkte eerder als curator, schrijver en docent voor nationale (Rongwrong, Nederlands Kunstinstituut) en internationale organisaties (Documenta 14, CCS Bard, National Gallery Tirana). Bij SYB houdt ze toezicht op het artistieke programma, beheert ze de financiële en beleidsmatige aspecten, rapporteert ze aan het bestuur en onderhoudt ze relaties met kunstenaars, belanghebbenden en institutionele partners. Ze woont deels in Amsterdam en in Beetsterzwaag.

Gisanne Hendriks – coördinator – sinds mei 2021. Gisanne Hendriks werkt sinds 2021 als coördinator bij SYB, na studies aan de Rijksuniversiteit Groningen en Academie Minerva in Groningen. Naast haar werk bij Kunsthuis SYB heeft ze ervaring met de Friese culturele instellingen als fondsenwerver en projectcoördinator. De coördinator ondersteunt de directeur in algemene zin, heeft nauw contact met de vrijwilligers en houdt zich bezig met de talentbegeleiding en administratie. Daarnaast is zij medeverantwoordelijk voor de activatie van het alumni-netwerk. Gisanne woont in Leeuwarden.

Vanina Tsvetkova – technisch en productie specialist – sinds september 2022 op tijdelijke basis. Vanina Tsvetkova studeerde aan Academie Minerva (2014) en het Frank Mohr Institute (2020), in Groningen. Vanina is gespecialiseerd in technische en productionele expertise en sinds de Sybren Hellinga Kunstprijs in 2022 werken zij en SYB samen. Ze woont in Groningen.

Maarten van Maanen – ontwerper – sinds 2015. Maarten van Maanen is sinds 2015 als ontwerper betrokken bij Kunsthuis SYB en werkt onder andere aan vormgeving voor publicaties en advertenties. Maarten gaat SYB medio 2024 verlaten en we zijn op zoek naar een nieuwe vormgever.

Huisclub vrijwilligers

De aanwezigheid van vrijwilligers is cruciaal voor het voortbestaan, de functie en de harmonie van SYB. De Huidsclub vrijwilligers wonen allemaal in het dorp, vaak dichtbij SYB.

Jan Harmsma, voorheen werkzaam als raadslid bij de Gemeente Opsterland, is sinds 2006 werkzaam bij SYB. Hij beheert het onderhoud het gebouw en verwelkomt de kunstenaars door ze te introduceren aan lokale verhalen en tradities. Jan is een belangrijke speler in het werken met de SYB-alumni.

Ed Knotter vertaalt sinds 2015 teksten voor artistieke projecten en presentaties van SYB. Hij gaat vaak in dialoog met kunstenaars en schrijvers over de Friese taal en geschiedenis.

Eva Kruis verzorgt sinds 2021 de hospitality rondom openingen en lezingen van SYB. Ook werkt ze mee bij presentaties in de tentoonstellingsruimte om bezoekers te verwelkomen.

Gepke Veenstra assisteert Eva in de gastvrijheid en verwelkomt bezoekers tijdens tentoonstellingen.

 

Doelstellingen en reflectie

De belangrijkste doelstellingen voor de komende jaren zijn publiek opbouw en verdere toegankelijkheid door middel van een regelmatig en duurzaam artistiek presentatieprogramma binnen een rurale context. SYB heeft het programma en de werkwijze de afgelopen twee jaar intern geëvalueerd. Hieruit komen enkele conclusies die de ontwikkeling van een aangescherpte programmastructuur onderbouwen.

Het grootste kwalitatieve aspect van de bestaande residenties en presentaties is de lokale inbedding, de authentieke relaties die ontstaan tussen kunstenaars, de mensen en initiatieven in het gebied. Een bijkomend kwalitatief aspect is de ervaring van kunst vanuit een ruraal perspectief en de ‘ruimte om artistiek te denken’. De waarde van interactieve of dialogische eindpresentaties wordt als zeer belangrijk ervaren door zowel kunstenaars, publiek als organisatie.

De afgelopen twee jaar waren cruciaal voor de consolidatie en artistieke en organisatorische transformaties van SYB. 2022 begon met het afscheid van de vorige directeur Josine Sibum Siderius en het interim-directeurschap van Nathalie Hartjes. Tijdens haar ambtstermijn geconsolideerde Sibum Siderius de organisatie financieel en startte nieuwe relaties binnen Friesland. Hartjes bracht nieuwe fondsenwervingsstrategieën, werkte aan de Mondriaan aanvraag (23/24) en zette de stempel op het artistieke programma voor 2023- 2024. In juli 2022  begon Zeqo, met het overzien en uitvoeren van het bestaande programma (tot september 2024) en tegelijkertijd met het opnieuw evalueren en maken van toekomstig beleid en  artistieke visie. Een inzicht bij de vorming van deze nieuwe artistieke visie was de noodzaak om terugkerende en duurzame interactie en zichtbaarheid met het publiek te creëren door middel van een regelmatig tentoonstellingsprogramma. Dit beleid is een resultaat van verschillende factoren: het artistieke kader van Zeqo, de interne dialoog binnen de organisatie, het artistieke erfgoed van SYB en gesprekken met belanghebbenden, alumni, huidige kunstenaars, bewoners en bezoekers.

Daarnaast nam SYB deel aan het Mondriaan Mentorschap programma, dat zich met name richtte op het gebied van organisatorische professionalisering en institutioneel relatiebeheer. Tijdens het Mentorschap programma breidde Arnisa Zeqo ook enkele financieringsstrategieën uit voortbouwend op het werk van Hartjes en zorgde voor nieuwe institutionele samenwerkingen zoals met Arcadia en Fries Museum.

In 2023 diende Zeqo met succes een aanvraag in voor een speciale regeling van de Provincie Fryslân om een meer gedegen artistiek programma te creëren, dat curatorieel onderzoek en het creëren van een regulier tentoonstellingsprogramma omvat (2024-25). In 2023 startte SYB gesprekken met nieuwe particuliere stichtingen om een duurzame financiële basis te creëren.

 

Positionering Kunsthuis SYB binnen het kunstklimaat in Friesland en Noord-Nederland

SYB is uniek in Nederland en in Friesland omdat het opereert vanuit een ruraal gebied in een tweetalige regio met een rijke culturele geschiedenis en eigen gemeenschappen. Friesland is een plek waar veel actuele maatschappelijke vraagstukken samenkomen: van woningtransformaties en culturele diversiteit tot vraagstukken over het milieu. De provincie kampt met krimpende gemeenschappen en demografie, maar trekt ook nieuwe inwoners aan. Enerzijds is Friesland gezegend met de erfenis van zijn eigen taal en gewoonten naast het Nederlands, en anderzijds ontbreken de middelen om die eigen diversiteit zowel in de regio als op nationale schaal te waarborgen. De Fryske Akademy in Leeuwarden heeft als doel de taal te beschermen en biedt taalcursussen aan, terwijl geen enkele universiteit in het noorden een volledige opleiding Friese taal aanbiedt.

Friesland heeft een zwakke culturele infrastructuur. De hedendaagse kunst is nauwelijks vertegenwoordigd, vooral niet buiten Leeuwarden. Kunsthuis SYB is een onmisbare schakel binnen deze schaarste. Het nationale cultuurbeleid 2025-2028 formuleert dat geografische spreiding belangrijk is en zoals voormalig staatssecretaris Uslu schrijft: “Ik ben het ermee eens dat lokale worteling en verbondenheid belangrijk zijn.” Wij verwelkomen deze woorden en benadrukken dat SYB de enige plek is in het landelijk gebied van Friesland met een nationaal bereik dat specifiek is gewijd aan de ontwikkeling en presentatie van hedendaagse kunst.

Door de jaren heen is SYB regelmatig dialogen, artistieke samenwerkingen en programma’s voor talentontwikkeling aangegaan met andere noordelijke instellingen, voornamelijk in Leeuwarden en Groningen. Deze omvatten samenwerkingen met het Fries Museum, VHDG (Leeuwarden), Het Resort (Groningen), en Academie Minerva (Groningen). Sinds 2018, toen Leeuwarden-Friesland Culturele Hoofdstad van Europa werd, is de legacy-organisatie Arcadia een cruciale speler in het gebied. De hedendaagse kunsttentoonstelling Paradys, trok in 2022 zo’n 24.000 bezoekers. SYB werkte in 2022 samen met Arcadia in de vorm van een podcastserie.

SYB is actief lid van De Zaak Nu en is er trots op dat zij in 2015, aangemoedigd door De Zaak Nu, de Noordenaars heeft geïnitieerd. Het netwerk bestaat uit 16 presentatie-instellingen in Friesland, Groningen en Drenthe. In de lokale context werkt SYB samen metde Tropische Kas, die sinds het einde van de 19e eeuw in het dorp Beetsterzwaag ligt. Het afgelopen jaarheeft SYB ook contact gelegd met Streekmuseum Opsterland in Gorredijk en Museum Dr8888 in Drachten.

In 2022-2024 versterkt SYB de bestaande dialogen verder door een structurele en verdiepende samenwerking.